函数的极限

一、$x \to \infty$ 时函数的极限

定义: 设函数 $f(x)$ 在 $|x|$ 大于某正数时有定义。若对任意 $\varepsilon > 0$,存在 $X > 0$,使得当 $|x| > X$ 时,有:

则称常数 $A$ 是 $f(x)$ 当 $x \to \infty$ 时的极限,记作:


几何解释

  • 当 $x < -X$ 或 $x > X$ 时,函数图像位于水平带形区域 $A - \varepsilon < y < A + \varepsilon$ 内。
  • 直线 $y = A$ 称为曲线 $y = f(x)$ 的 水平渐近线

充要条件

  • 定义:$\lim_{x \to \infty} f(x) = A$ 指:
    \[
    \forall \varepsilon > 0,\ \exists X > 0,\ \text{当 } |x| > X \text{ 时},\ |f(x) - A| < \varepsilon
    \]

  • 充要条件
    \[
    \lim_{x \to \infty} f(x) = A \ \iff\ \lim_{x \to +\infty} f(x) = A \ \text{且} \ \lim_{x \to -\infty} f(x) = A
    \]


例题与反例

例:$f(x) = \arctan x$

  • $\lim_{x \to +\infty} \arctan x = \frac{\pi}{2}$
  • $\lim_{x \to -\infty} \arctan x = -\frac{\pi}{2}$
  • 左右极限不相等 ⇒ $\lim_{x \to \infty} \arctan x$ 不存在

例:用定义证明 $\lim_{x \to \infty} \frac{1}{x} = 0$


\[
\left| \frac{1}{x} - 0 \right| = \frac{1}{|x|}
\]
对 $\forall \varepsilon > 0$,取 $X = \frac{1}{\varepsilon}$,当 $|x| > X$ 时:
\[
\left| \frac{1}{x} \right| < \varepsilon
\]
故极限为 0,且 $y = 0$ 是水平渐近线。


单侧极限($x \to +\infty$ 与 $x \to -\infty$)

  • $\lim_{x \to +\infty} f(x) = A$:
    $\forall \varepsilon > 0,\ \exists X > 0,\ \text{当 } x > X \Rightarrow |f(x) - A| < \varepsilon$

  • $\lim_{x \to -\infty} f(x) = A$:
    $\forall \varepsilon > 0,\ \exists X > 0,\ \text{当 } x < -X \Rightarrow |f(x) - A| < \varepsilon$


水平渐近线举例

  • $f(x) = \frac{1}{\sqrt{x}}$,$g(x) = \frac{1}{\sqrt{1-x}}$ → 渐近线 $y = 0$
  • $f(x) = 1 - 2^{-x}$,$g(x) = 1 + 2^{x}$ → 渐近线 $y = 1$

二、$x \to x_0$ 时函数的极限

直观描述与实质

  • $x$ 以任意方式趋近 $x_0$,$f(x)$ 与 $A$ 无限接近
  • 实质:
    \[
    |x - x_0| \text{ 任意小 } \Rightarrow |f(x) - A| \text{ 任意小}
    \]

定义($\varepsilon$-$\delta$ 语言): 设 $f(x)$ 在 $x_0$ 的某去心邻域有定义,若

则称


几何解释

  • 对任意 $\varepsilon > 0$,存在一个以 $x_0$ 为中心、$\delta$ 为半径的去心邻域,使得函数值落在区间 $(A - \varepsilon, A + \varepsilon)$ 内。
  • 推论:若极限存在,则函数在 $x_0$ 的某去心邻域内有界(局部有界性)。

基本极限证明举例

例:证明 $\lim_{x \to x_0} C = C$


\[
|C - C| = 0 < \varepsilon \quad \forall \varepsilon > 0
\]
对任意 $\delta > 0$ 都成立,故极限为 $C$。


例:证明 $\lim_{x \to x_0} x = x_0$


\[
|x - x_0| < \varepsilon \quad \text{取 } \delta = \varepsilon
\]
当 $0 < |x - x_0| < \delta$ 时,有 $|x - x_0| < \varepsilon$,故极限为 $x_0$。


例:证明 $\lim_{x \to x_0} \sqrt{x} = \sqrt{x_0}$($x_0 > 0$)


\[
|\sqrt{x} - \sqrt{x_0}| = \frac{|x - x_0|}{\sqrt{x} + \sqrt{x_0}} \leq \frac{|x - x_0|}{\sqrt{x_0}}
\]
取 $\delta = \min\{x_0, \sqrt{x_0} \cdot \varepsilon\}$,则当 $0 < |x - x_0| < \delta$ 时:
\[
|\sqrt{x} - \sqrt{x_0}| \leq \frac{|x - x_0|}{\sqrt{x_0}} < \varepsilon
\]


例:证明 $\lim_{x \to x_0} \sin x = \sin x_0$


\[
|\sin x - \sin x_0| = 2\left|\cos\frac{x + x_0}{2}\sin\frac{x - x_0}{2}\right| \leq 2\left|\sin\frac{x - x_0}{2}\right| \leq |x - x_0|
\]
取 $\delta = \varepsilon$,则当 $0 < |x - x_0| < \delta$ 时:
\[
|\sin x - \sin x_0| \leq |x - x_0| < \varepsilon
\]
同理可证 $\lim_{x \to x_0} \cos x = \cos x_0$


例:证明 $\lim_{x \to 2} x^2 = 4$


设 $|x - 2| < 1 \Rightarrow 1 < x < 3 \Rightarrow |x + 2| < 5$
\[
|x^2 - 4| = |x - 2||x + 2| < 5|x - 2|
\]
取 $\delta = \min\left\{1, \frac{\varepsilon}{5}\right\}$,则当 $0 < |x - 2| < \delta$ 时:
\[
|x^2 - 4| < 5 \cdot \frac{\varepsilon}{5} = \varepsilon
\]


2. 左、右极限与极限存在的充要条件

  • 左极限:$\lim_{x \to x_0^-} f(x)$
  • 右极限:$\lim_{x \to x_0^+} f(x)$

极限存在的充要条件
\[
\lim_{x \to x_0} f(x) = A \ \iff\ \lim_{x \to x_0^-} f(x) = A \ \text{且} \ \lim_{x \to x_0^+} f(x) = A
\]


例:判断 $f(x) = \frac{|x|}{x}$ 在 $x \to 0$ 时极限是否存在

  • 左极限:$\lim_{x \to 0^-} \frac{-x}{x} = -1$
  • 右极限:$\lim_{x \to 0^+} \frac{x}{x} = 1$

左右极限不相等 ⇒ 极限不存在


三、函数极限的性质

定理 1: 唯一性: 若 $\lim_{x \to x_0} f(x)$ 存在,则极限值是唯一的。


定理 2: 局部有界性: 若 $\lim_{x \to x_0} f(x) = A$,则存在常数 $M > 0$ 和 $\delta > 0$,使得当 $0 < |x - x_0| < \delta$ 时:


定理 3: 保号性: 若 $\lim_{x \to x_0} f(x) = A$,且:

  • 若 $A > 0$,则存在 $\delta > 0$,使得当 $0 < |x - x_0| < \delta$ 时,$f(x) > 0$
  • 若 $A < 0$,则存在 $\delta > 0$,使得当 $0 < |x - x_0| < \delta$ 时,$f(x) < 0$
提示

(以 $A > 0$ 为例):
取 $\varepsilon = \frac{A}{2}$,则存在 $\delta > 0$,使得当 $0 < |x - x_0| < \delta$ 时:


推论:函数值的下界估计: 若 $\lim_{x \to x_0} f(x) = A \neq 0$,则存在 $\delta > 0$,使得当 $x \in U(x_0, \delta)$ 时:

提示
  • 若 $A > 0$,取 $\varepsilon = \frac{A}{2}$,则 $f(x) > \frac{A}{2}$
  • 若 $A < 0$,取 $\varepsilon = \frac{|A|}{2}$,则 $f(x) < -\frac{|A|}{2}$

极限值的局部控制性质

问题:若 $\lim_{x \to x_0} f(x) = A \neq 0$,对任意整数 $k > 2$,是否存在 $\delta > 0$,使得当 $0 < |x - x_0| < \delta$ 时,有 $|f(x)| > \frac{|A|}{k}$?

:存在。
证明思路

  • 根据 推论 有: 若 $\lim_{x \to x_0} f(x) = A \neq 0$,则存在 $\delta > 0$,使得当 $x \in U(x_0, \delta)$ 时:
  • 由于 $k>2$, 所以

推论:极限的保序性: 若在 $x_0$ 的某去心邻域内 $f(x) \geq 0$,且 $\lim_{x \to x_0} f(x) = A$,则 $A \geq 0$。

提示

证明(反证法):

  • 假设 $A < 0$,由保号性定理,存在邻域内 $f(x) < 0$,与已知矛盾。
  • 故 $A \geq 0$。

注意:若 $f(x) > 0$,不能推出 $A > 0$。

如果不清楚为什么

$f(x) = x^2 > 0$($x \neq 0$),但 $\lim_{x \to 0} x^2 = 0$。


定理:函数极限与数列极限的关系: 若 $\lim_{x \to x_0} f(x) = A$,且 $\{x_n\}$ 是定义域内任一收敛于 $x_0$ 的数列($x_n \ne x_0$),则:


例:证明 $\lim_{x \to 0} \sin \frac{1}{x}$ 不存在

  • 取 $x_n = \frac{1}{2n\pi + \frac{\pi}{2}} \to 0$,则 $\sin \frac{1}{x_n} = \sin(2n\pi + \frac{\pi}{2}) = 1$
  • 取 $y_n = \frac{1}{2n\pi - \frac{\pi}{2}} \to 0$,则 $\sin \frac{1}{y_n} = \sin(2n\pi - \frac{\pi}{2}) = -1$
  • 两数列函数极限不同 ⇒ 原极限不存在

小结:函数极限的核心内容

性质 描述 说明
唯一性 极限值唯一 若极限存在,则只有一个极限
局部有界性 极限存在 ⇒ 局部有界 在去心邻域内有界
保号性 极限正/负 ⇒ 函数局部正/负 可用于判断函数符号
左右极限 极限存在 ⇔ 左右极限存在且相等 判断极限是否存在的有效方法